2021 Census: Kriol im grogrobat

Ola infameishin brom det 2021 Census bin gamat na en im sho wi det dis Kriol im grogrobat. Kipgon ridrid dis stori en faindat ola difren stori wi gin faindim la dis Census. (En yu gin luk ol dismob infameishin yuself la intanet la det SBS Census Explorer iya: https://www.sbs.com.au/news/creative/census-explorer/).

Haumeni pipul tok Kriol?

La det 2021 Census, gulijap 7,500 pipul bin tok dei oldei tok Kriol la kemp Det namba imin guwap gulijap 400 mowa pipul brom det laswan Census la 2016.

La ol ob Nothin Teritri, Kriol im namba tu langgus pipul tok la kemp afta Ingglish. La NT, 2.2% ob ebribodi tok Kriol la kemp. Dijan namba imin guwap brom 1.9% la det 2016 Census. La Westin Ostreilya, Kriol im namba 49 langgus pipul tok la kemp.

Bat wi sabi du, ola infameishin brom det Census, im gin bin rong lilbit du. Laik sambala nomo laigim gulum mijel 'Kriol spika' nomeda dei sabi en tok Kriol. O, samtaim det kwesjin dei pudum la det Census im trikiwan. Laik if yu tok Kriol en langgus mijimet la kemp, yu lau bla pudumdan oni wanbala langgus la det Census.

Weya ola Kriol spika lib?

Wi sabi olredi, loda Kriol spika sidan la 'Kriol Kantri' - det eriya la Kimberleys en Katherrain eriya. Ola bluwan skweya la det mep jeya shoum yu weya ola Kriol spika lib:

En iya ola komyunidi weya yu faindim bigismob Kriol spika:

Ol dislot komyunidi yu faindim sanrais brom Katherrain. Ngukurr, Minyerri (Adjandan), Numbulwar en Jilkminggan (Jembrei) jidan la det Roper Haiwei eriye en Beswick, Barunga en Bulman/Wimol jidan la det Central Arnhem Haiwei. Yu gin luk tubala la det lis la Kimberley eriya du - St George Ranges en Mount Hardman - det tubala pleis jidan gulijap la Fitzroy Crossing, gada loda lilwan komyunidi. Yu gan luk det la bat det Namba 10 komyunidi im Deili Riba (Nauiyu) so im la najawan eriya igin (190 pipul jeya hu bin tok dei tok Kriol olataim la kemp).

La det Census, im dalim wi 1 ob ebri 8 Kriol spika lib la Ngukurr. If tharran jeya im rait, wal im meigi sens dijan Meigim Kriol Strongbala projek bin gamat brom Ngukurr! Naja ting mela bin notisim - wen yu luk la detlot komyunidi weya loda Kriol spika jidan, Kriol im det meinwan langgus bla det plein en oni lilbit tok Ingglish o brabli langgus. La det graf andanith im sho detkain ting na. Oni pleis weya im haf Kriol spika en haf langgus spika im la Numbulwar dumaji bigismob Nunggubuyu spika jeya.

Wotkain pipul tok dis Kriol?

La det Census, dei faindat olkain infameishin bla ebribodi, laik bla weksaid, skul, eij en femili. From ol det infameishin la det Census, wi gin faindat wotkain pipul tok dis Kriol.

Gulijap ebribodi hu tok dis Kriol, dei blekbala. La det Census 99% ob ola Kriol spika bin tok dei blekbala. Oni 62 pipul hu tok Kriol la kemp bin sei dei nomo blekbala. Bla tharran na, sambala gulum Kriol blekbala langgus, dumaji im rili oni blekbala hu yusum Kriol en hadli eni munanga.

Ola Kriol spika dei yangbala pipul. Maitbi 2 ob ebri 5 Kriol spika dei anda 20 yiya ol. Dijan im diurne brom rest ob Ostreilya weya oni 1 ob ebri 4 pipul dei anda 20 yiya ol. Kriol spika dei yangbala bla kapula risin maitbi. Maitbi dumaji Kriol im grogrobat en sambala olpipul tok langgus, nomo Kriol. Maitbi Kriol spika dei yang dumaji tumeni blekbala jidan sikwan en maitbi nomo lib longtaim.

Ola Kriol spika, dei nomo riti pipul. Haf ob ola Kriol spika bin tok la det Census, det pei la olabat ebri yiya, im nomo go raitap $20,000. Wen yu luk la wanim najamob pipul brom Ostreilya bin tok, gulijap ebribodi pei im bitim det $20,000 ebri yiya. Hadli eni Kriol spika bin tok det pei im oba $52,000 ebri yiya bat bla ola najamob pipul la Ostreilya, 1 ob ebi 3 pipul gajim detkainoba pei.

Ola Kriol spika, dei garram loda femili. La det Census, im tok 1 ob ebri 6 Kriol spika garram 6 o mowa pipul la olabat femili. Bla ola najamob pipul la Ostreilya, hadli enibodi garram bigwan femili lagijat. Ola Kriol spika, dei garram mowa pipul la olabat kemp du. Maitbi 1 ob ebri 6 Kriol spika garram 8 o mowa pipul la kemp bat bla ola najamob pipul la Ostreilya, oni 1 ob ebri 200 pipul garram det matj pipul la olabat kemp. Najawei, haf ob ola najamob pipul la Ostreilya garram oni 1 o 2 pipul la olabat kemp bat not matj Kriol spika garram oni kapula pipul la kemp.

Albumbat ola Kriol spika

Wanbala risin ol dislot infameishin brom det Census im impoden, dumaji im dalim gabmen mob wanim pipul nid en wotkain sapot bla gibit. Wal wotkain sapot wi garram bla ola Kriol spika? SBS bin raidim gudwan stori weya dei bin toktok bla sambala impodenwan ting: While many Indigenous languages are disappearing, one has more speakers than ever.

La NT en WA, gabmen gibit sapot la Kriol spika dumaji dei garram terpreding sebis, laik AIWA en AIS. Sambala tjetj laik Enggliken Tjetj dum loda gud wek bla meiksho Kriol im gada strongwan pleis la olabat wek, laik wen dei bin trensleitim det Holi Baibul en wen dei bin meigim onlain dikshinri. Longtaim na, NT Ejukeishin Dipatmen bin abum bailinggul skul la Barunga bla Kriol, en yu gin stil faindim ola risos brom det taim la intranet. Dis taim, det Indigenous Literacy Foundation bin stat meigimbat nyuwan-nyuwan Kriol buk bla biginini, en sambala najawan buk kampani meigimbat Kriol buk du na.

Bat if yu kipgon lugubat, yu kaan hadli faindim mowa sapot bla Kriol. Laik, la Kenbra gabmen dei garram det Indigenous Language and Arts Support fandim bla $27 milyin dola bla blekbala langgus en koltja. Bat wen yu luk, im tok yu kaan yusum det mani bla Kriol (yu luk jeya andanith wanim dei tok la slabat websait). Bla tharran na, Yugul Mangi la Ngukurr bin pudum mani bla setimap dijan Meigim Kriol Strongbala la 2019. Meigim Kriol Strongbala bin trai gibit sapot la Kriol spika, laik wekwek gada Ngukurr Skul bla dum Kriol lesen gada ola biginini. En mela bin trai meigim mowa Kriol buk en trai pudum Kriol la intanet en social media en meigim difren kainoba risos laik elfabet posta en katun.

Nomeda wi garram mowa en mowa sapot bla Kriol, im stil trikiwan bla faindim sapot en risosmob. Hadli eni skul garram loda Kriol spika dum Kriol la skul en Kriol im strongwan langgus la kemp bat nomo la wekpleis. Det Ingglish im stil mowa haiwan den Kriol en im gin meigim had bla ola Kriol spika. Maitbi bla tharran na wi faindim detkain infameishin la det Census weya Kriol spika nomo ritj pipul en hadli go la yunabesidi. Mela garra kipgon dumbat dis wek bla sapotim Kriol so ola Kriol spika gin bi strongbala pipul!

Yusum det SBS Census Explorer bla faindim infameishin bla eni blekbala langgus o bla faindat bla ola langgus pipul tok la yu taun o komyunidi: https://www.sbs.com.au/news/creative/census-explorer/

Yu laigim luk dijan stori gada Inggalish?
Klikim det 'English' batin jeya antap bla luk dijan seim websait bat olawei gada Inggalish.

Bulurum Mela

Scroll to Top
Gubek la top